[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ci, jak to powiedzieliśmy na początku37, którzy to zjawisko rozpatrywali
zewnętrznie (jedni twierdzą, że miłe jest to, co podobne, inni, że to, co przeciwne),
trzeba mówić i o tych formach i o ich stosunku do już poprzednio omówionych
form. Odnosi się zaś określenie podobny" do określenia przyjemny" i dobry".
Ponieważ dobro jest jednolite, a zło różnorodne38, zatem i dobry człowiek jest
zawsze taki sam i nie zmienia swojego charakteru, zli natomiast i głupi są zupełnie
inni rano i wieczorem. Dlatego zli, jeśliby przypadkiem nie pasowali do siebie, nie
są dla siebie przyjaciółmi, lecz są poróżnieni. Przyjazń mianowicie, która nie jest
stała, nie jest przyjaznią. W rezultacie to, co podobne, jest miłe dlatego, ponieważ
dobro jest podobne, ale i dlatego, że opiera się na przyjemności, bo dla ludzi
podobnych te same rzeczy są przyjemne i każda rzecz z natury sama dla siebie jest
przyjemna. Z tego powodu i głos, i charakter, i wspólne towarzystwo przez cały
dzień największą wzajemną przyjemność sprawia istotom o podobnym pochodzeniu,
także zwierzętom. I można przyjąć, że w ten sposób i ludzie zli wzajemnie się
kochajÄ…:
Zespala bowiem rozkosz złego wszak ze złym39.
A to, co przeciwne, jest miłe przeciwnemu w miarę użyteczności. Bo to, co jest
podobne samo dla siebie, jest bezużyteczne. Z tego powodu pan potrzebuje
36
Tragik. %7łył w Syrakuzach na dworze Dionizjusza Starszego, dokąd przybył ok. r. 406 p.n.e.
O wspomnianej tragedii niczego nie wiemy. Natomiast u Eurypidesa w tragedii pod tym samym tytułem
Andromacha sama oddaje się w ręce wrogów, aby uchronić dziecko przed śmiercią, co zresztą na nic
siÄ™ nie przydaje.
37
Por. 1235 a 4-30.
38
Na takim stanowisku stał również Platon, Państwo 445 C 5.
39
Por. wyżej przypis 31.
niewolnika, a niewolnik pana, oraz kobieta i mężczyzna potrzebują siebie
wzajemnie, i to, co przeciwne, jest przyjemne i godne pożądania, ponieważ jest
pożyteczne, i nie jakoby mieściło się w celu, ale dotyczy środków do niego
wiodących. Ilekroć bowiem jakaś rzecz otrzyma to, czego pożąda, osiąga cel
i nie zmierza do tego, co jest przeciwne, jak np. ciepło do zimna i suchość do
wilgoci.
W jakiś sposób także i umiłowanie przeciwieństwa jest umiłowaniem dobra.
Przeciwieństwa bowiem dążą do siebie nawzajem ze względu na środek: dążą do
siebie jak dwie połówki, jako że w ten sposób z tych dwóch części powstaje
jedna rzecz pośrodku. Tak więc ruch w kierunku przeciwieństwa jest przypad-
kowy, a w samej rzeczy jest to ruch ku środkowi, gdyż rzeczy przeciwne nie
dążą do siebie nawzajem, tylko do tego, co leży pośrodku. Bo ludzie nadmiernie
zziębnięci, jeżeli się ogrzeją, przechodzą w stan pośredni, a ludzie przegrzani,
jeżeli się ochłodzą. I podobnie jest także w pozostałych przypadkach, a jeżeli tak
nie jest, one zawsze znajdują się w stanie pożądania, a nie w punktach
środkowych. Lecz doznaje naturalnej przyjemności ten, kto znajduje się w środ-
ku, pozbawiony pożądania, podczas gdy inni cieszą się tym wszystkim, co jest
pozbawione swego naturalnego charakteru. A więc ten rodzaj stosunków spotyka
się i u istot nieożywionych, ale ilekroć pojawi się pośród istot obdarzonych
duszą, wtedy pojawia się uczucie miłości. Z tego powodu ludzie często
zachwycają się tymi, którzy nie są do nich podobni, jak np. surowi dowcipnymi
i pożądliwi gnuśnymi, ponieważ jeden drugiego zbliża do środka40. A zatem to
przypadkowo, jak powiedzieliśmy, przeciwieństwa są sobie miłe i to ze względu
na dobro.
Wyjaśniliśmy więc, ile jest form przyjazni i jakie są między nimi różnice,
z powodu których mówi się, że są i przyjaciele, i miłujący, i doznający miłości,
i to w ten sposób, że są przyjaciółmi, albo że nie są nimi.
6. CzÅ‚owiek sam sobie (±ÅÄÌ ±ÍÄÉ) może być przyjacielem
Zagadnienie, czy ktoś sam sobie może być przyjacielem czy nie, jest
[ Pobierz całość w formacie PDF ]