[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ką łatwością skłoni ich jako współobywatel. Posłowie przybywszy na miej-
sce powiedzieli, że wspólny wszystkim cesarz nakazuje im złożyć broń
pokojowo, przyjąć go jak przyjaciela, a nie wroga, pomyśleć raczej o ukła-
dach i ofiarach aniżeli o rozlewie krwi; nie powinni też i tego spuszczać
z oczu, że ich miasto ojczyste stoi przed niebezpieczeństwem doszczętnego
zniszczenia i zrównania z ziemią, podczas gdy w ich rękach jest możli-
wość ratować siebie i miasto ojczyste, zwłaszcza że cesarz w łaskawo-
ści swojej zapewnia im amnestię i przebaczenie przewinień; nie oni bo-
wiem tu zawinili, ale inni.
Tak więc stojąc na dole pod murami wołali głośno posłowie, aby ich
słyszano. Lud, który w wielkiej liczbie stał na murach i wieżach, o ile nie
strzegł dalszych części, spokojnie słuchał tego, co mówili. Ale Kryspinus
obawiając się, żeby tłum, jak to bywa, nie dał się uwieść obietnicom, nie
przeniósł pokoju nad wojnę i nie otworzył bram, biegał wokół po murze,
rzymska (kolonia latyńska), czuwająca nad uległością okolicznej ludności (Wenetów
i iliryjskich Istrów).
5
Pierwszy to znany z napisu Rut yl i us z Pude ns Kr ys pi nus (dwa;
ex senatus consulto bello Aquilesiensi), drugi, Tul l i us z Me nof i l us , był po-
tem namiestnikiem Mezji Dolnej od 238 r. do 241 r.
6
Rzeka N a t i s o, która przy ujściu łączy się w deltę z rzeką Sontius (dziś
Isonzo wzgl. Socza).
144
prosił i błagał, by trwali z ufnością i mężnie stawiali opór, by nie popełniali
wiarołomstwa wobec senatu i ludu rzymskiego, bo zapiszą się w historii
jako zbawcy i obrońcy całej Italii; niech nie dają wiary obietnicom tyrana,
krzywoprzysiężcy i oszusta, niech nie pozwalają się uwodzić pięknym
słowom i niech nie wydają się na zgubę pewną, skoro mogą zaufać szczę-
ściu wojennemu, które przecież jest niepewne. Bywało bowiem często,
że mniejsze liczebnie siły odniosły zwycięstwo nad przeważającymi
i ci, co uchodzili za słabszych, rozgromili tych, którzy uważali, że górują
nad nimi męstwem. Niechże więc nie przerażają się wielką ilością wojska.
Bo ci, mówił, którzy walczą za kogoś innego, który będzie miał korzyść
z odniesionego zwycięstwa, okazują umiarkowany zapał do walki, zdając
sobie sprawę z tego, że sami narażają się na niebezpieczeństwo, ale kto
inny zbierze największe i główne owoce zwycięstwa. Natomiast ci, którzy
walczą za ojczyznę, mogą być tym więcej pewni pomocy bogów, bo nie
modlą się o to, aby innym zabierać, lecz by swoje ocalić. Ich zapał do walki
nie jest wynikiem obcego rozkazu, lecz własnej potrzeby, bo i owoce
zwycięstwa w całości im przypadną.
Tak mówił Kryspinus to do tego i owego z osobna, to znów do wię-
kszej gromady, a że z natury swojej pod każdym względem budził sza-
cunek i bardzo wymownie władał rzymskim językiem, a przy tym zdobył
sobie ich uznanie jako wódz, więc skłonił ich, by trwali w swym postano-
wieniu, i kazał posłom odejść z niczym. Podobno dlatego upierał się przy
dalszym prowadzeniu wojny, ponieważ wielu doświadczonych wieszczków
wróżących z ofiar i wątroby, którzy wówczas w mieście bawili, oświad-
czyło, że znaki ofiar są pomyślne; a takim wróżbom najwięcej wierzą
Italowie. Rozgłaszano też wypowiedzi wyroczni, że ich bóg miejscowy
zapowiada zwycięstwo. Boga tego nazywają Belesem7 i nadzwyczajną
czcią go otaczają, dopatrując się w nim Apollina. Niektórzy z żołnierzy
Maksymina opowiadali potem, że wielokrotnie ukazał im się w powietrzu
jego obraz, jak walczył w obronie miasta. Czy rzeczywiście coś takiego
zobaczyli niektórzy w swojej wyobrazni, czy też tak tylko mówili (bo nie
chcieli się przyznać do hańby, że tak wielkie wojsko nic nie osiągnęło
w walce z tłumem ludu znacznie słabszym liczebnie, i dlatego podawali,
że przez bogów, a nie przez ludzi zostali zwyciężeni), tego nie umiem po-
wiedzieć, jednak nieoczekiwany wynik pozwala wszystkiemu dać wiarę.
4. Jakkolwiek było, dość że Maksyminus po powrocie posłów z niczym
wpadł w jeszcze większy gniew i wściekłość, z tym większym też pośpie-
chem ruszył naprzód. Kiedy stanął nad jakąś wielką rzeką oddaloną od
[ Pobierz całość w formacie PDF ]