[ Pobierz całość w formacie PDF ]
publiczności, odsunął się. Pierwszy mój tom pisał Lieder trochę naiwnie w prospekcie do
drugiego tomu rozszedł się w tak bajecznie małej ilości egzemplarzy, że nie chcę jej wy-
mienić, aby nie wywołać rumieńców wstydu na twarzy uczciwego czytelnika. Odtąd wyda-
wał swoje poezje w kilkunastu prywatnych egzemplarzach które dziś są największą rzadko-
ścią bibliofilską; egzemplarze opatrzone były tym zastrzeżeniem: Przedruki i sprawozdania
wzbronione. Nie miał cierpliwości. Wówczas gdy niewątpliwy i oryginalny talent jego miał
dojrzeć, Lieder znikł z widowni i w ruchu Młodej Polski nie miał żadnego udziału. Była
chwila, gdy próbował odzyskać tempo, wydając w r. 1906 Pieśni niepodległe, gdzie refren
jednej z pieśni nienajlepszej zresztą brzmiał:
Wśród ciągłych burz, przeciwieństw, kul, gra bardon mój eolski
Jam bogów syn, serc ludzkich król, poeta Młodej Polski...
ale wówczas te słowa poety były czczą chwalbą, wszystkie miejsca synów bogów i królów
serc były obsadzone a Młoda Polska nie wiedziała o Liederze. Nie było go ani w %7łyciu ,
ani w Chimerze . Jak słuchać, obecnie z wierszy jego, przeważnie niedostępnych publiczno-
ści, ma być wybrany i wydany tom; bardzo szczęśliwy zamiar, który pozwoli historii literatu-
ry zająć właściwy stosunek do poezji i legendy12 Liedera.
POTRÓJNY DEBIUT. Szczególnym zbiegiem okolicznoÅ›ci, w tym samym roku 1891, w któ-
rym urażony Lieder wycofywał z obiegu tom poezyj, ukazały się w Krakowie trzy inne tomy
jednakiego kształtu, w jednakiej szarej okładce z napisem Poezje. Wówczas poeci tak wyda-
wali swoje utwory: gęsto i brzydko13 zadrukowany pakowny tom zamiast nęcących tytułów
nosił, niezmiennie prawie, rzeczowy nagłówek Poezje; przy następnym tomie tytuł brzmiał:
Poezje, seria druga itd. Tetmajer doszedł tak, nie zmieniając tytułu, do siedmiu serii. Autora-
mi tych poezyj, które zwróciły na siebie uwagę, byli: Andrzej Niemojewski, Franciszek No-
wicki i Kazimierz Tetmajer, znany już ze swoich osiągnięć żałobno-konkursowych, a mniej
znany z wydanego (własnym nakładem oczywiście, jak i pierwsze dwa tomy wierszy) patrio-
tycznego poematu prozÄ… Illa w stylu Anhellego.
We wszystkich trzech tomach młodych poetów dzwięczała nuta bojowo-społeczna, ale nie-
równomiernie. Najsilniej u Niemojewskiego, który pokumał się z ruchem socjalistycznym i
dawał wyraz poczuciu krzywdy społecznej mas w mazurowym rytmie szlacheckiego demo-
kraty. Nowicki, po głośnym procesie socjalistycznym wydalony z uniwersytetu, dzieli się
między windykację krzywd społecznych a uwielbienie Tatr. Tetmajer oscyluje między trady-
cyjnym patriotyzmem (wiersze obchodowe), akcentami rewolucyjno-społecznymi ( we śnie
widziałem je: z twarzą wybladłą trawione głodu palącą pożogą... albo: i opuścił ręce i
młot z dłoni mu wypadł... ) a wydzierającymi mu się refleksjami Hamleta polskiego, szukają-
cego ukojenia na łonie Ofelii, która
12
W czasie gdy zniechęcony do kraju Lieder podróżował za granicą, poznał w Paryżu młodego niemieckiego
poetę, Stefana George; zaprzyjaznili się i zaczęli nawzajem tłumaczyć swoje utwory, George włączył Liedera do
swojej antologii najwybitniejszych poetów Europy. W miarę jak sława Stefana George a rosła, miało w niej
udział wszystko, co było z nim związane, tak że obecnie Lieder, zupełnie nieznany w kraju, jest (dzięki owej
antologii) jedynym prawie znanym i szeroko znanym poetÄ… polskim w Niemczech.
13
Przewrót w grafice polskiej miał spowodować dopiero Wyspiański.
102
Nie miała żadnej też maniery,
Mówiła często cas ,
A jednak wszystkie z mojej sfery
Oddałbym za nią wraz.
Miał odwagę szczerości w zwątpieniu i negacji. I to właśnie zwątpienie, ten wybuch bezna-
dziei, ucieczka przed dręczącym zagadnieniem życia miały go niebawem uczynić wyrazi-
cielem swego pokolenia. I Tetmajer, zresztÄ… jak Nowicki, najczystsze swoje wzruszenia znaj-
dował w ukochanych, zbawczych i kojących Tatrach.
TATRY. Tatry a także ich ekspozytura na użytek ceprów , czyli Zakopane odegrały w
dziejach polskiej poezji taką rolę, że godzi się im poświęcić słów kilka. Opiewane przez
Goszczyńskiego, odkryte przez Chałubińskiego, zbliżone przez Witkiewicza (Na przełęczy),
wcielone w nienaganne strofy Asnyka, dopiero jednak w epoce Młodej Polski Tatry miały
[ Pobierz całość w formacie PDF ]