[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Przed
tysiąc dwustu laty z pałacu cesarskiego do kaplicy prowadziła
kolumnada,
którą imperator mógł przejśe bezpośrednio ze swej rezydeneji do
górnego
kru\ganka obiegającego sanktuarium, gdzie stał marmurowy tron. Karol
w czasie stałego pobytu w Akwizgranie uczęszczał regularnie do
kaplicy na
nabo\eństwa, poza tym równie\ czgsto w niej przebywał, przewa\nie
rano
i wieczorem, niekiedy nawet w nocy, i spędzał czas na modlitwie, on,
przez
Boga ustanowiony - tak przynajmniej uwa\ał - w domu Boga.
Mai urowy tron, do którego prowadzi sześć stopni, szanowany jest od
stuleci jako "arcytron Rzeszy" i stoi nadal w półcieniu górnego
kru\ganka
katedry. Konserwator akwizgrańskiej katedry Hugot podał w 1976 roku
156 IV. Frankijski cezar
w wątpliwość datowanie tronu. Sporządzony miał być nie dla Karola,
lecz
o wiele pózniej, przypiiszczalnie dla Ottona Wielkiego z okazji
pierwszej
niemieckiej koronacji tego cesarza w Akwizgranie w 936 roku. U\yte do
konstrukcji drewniane części pochodziły z drzewa, które mogło być
ścięte
dopiero około 935 roku.
Sugestywny opis budowy kaplicy pałacowej d ił nam Einhard. biograf
Karola
Wielkiego, a zarazem ekspert budowlany. "Od młodości wpajano weń
zasady
religii chrześcijańskiej, tote\ był jej oddany z głębokim szacunkiem
i pobo\nÄ…
miłością - mówi Einhard w swej Mczgni Vitr Curoli kronice - dlatego
te\
zbudował w Akwizgranie wspaniały dom Bo\y, ozdobił go złotem i
srebrem,
świecami, spizowymi kratami i odrzwiami. Nie mogąc nigdzie indziej
uzyskać
kolumn i marmurów, polecił sprowadzić je z Rzymu i Rawenny."
Mo\na sobie wyobrazić nadzwyczajny wyczyn, jakim było przetranspor-
towanie wa\ących cetnary trzonów kolumn poprzez niedostępne drogi i
prze-
łęcze alpejskie, na trasie liczącej prawie dwa tysiące kilometrów. Na
to mógł
sobie pozwolić władca, do którego dyspozycji stały wszelkie zasoby
olbrzy-
miego państwa. Ale z Rawenny, pozostającej wówczas pod wpływem Bi-
zancjum, przybyły nie tylko kolumny, lecz równie\ forma budowli.
Pierwo-
wzorem był wczesnobizantyjski wspaniały kościół San Vitale w dawnej
rezy-
dencji Teodoryka Wielkiego. WÅ‚adca ten, Germanin jak Karol i tak jak
on
w pełni świadom dziedzictwa rzymskochrześcijańskiej kultury, był dla
fran-
kijskiego monarchy wielkim wzorem. Karol polecił przewiezć z Italii
jego
posąg i ustawić na dziedzińcu pałacowym. Przypuszcza się, ze chodziło
tu
o posąg współczesnego Teodorykowi wschodniorzymskiego cesarza Zenona;
statua ta zaginęła.
Kaplica pałacowa moze uchodzić za jeden z najwznioślejsryeh
przykładów
historii budownictwa i jest ona niepowtarzalna zarówno w swej
architektonicz-
nej formie, jak i treści w aspekcie historycznym i kulturalnym.
Nigdzie indziej
nie znajdujemy się tak blisko karolińskiego majestatu jak tu.
Zewnętrzne mury
budowli, które wzniósł w 79R roku Odo z Metzu, i poświęcił papiez
Leon III
w 805 roku, tworzą sześciokąt. W nim mieści się wewnętrzny wieniec
ośmio-
kąta z dwupiętrowym łukowym kru\gankiem. Auki spojone są zebrowatą
zmienną warstwą kamienia według bizantyjsko-orientalnych wzorów.
Wnętrze ośmiokąta przedstawia się najlepiej z prezbiterium albo z
galerii
nad nawÄ…, tak zwanej wysokiej katedry. KrÄ…g kolumn wydaje siÄ™ tu
ciaśniej
połączony, bardziej cię\kawy, bardziej romański ani\eli pierwowzory
wschod-
nich kościołów, pełen cesarskiej godności i uroczystej powagi =
miejsce
uduchowionego skupienia, a zarazem wzniosłej reprezentacyjności.
Wręcz
dysonansowo, ale przez konfrontację dwóch stylów pełne wyrazu,
prezentuje
się póznogotyckie prezbiterium, dobudowane w latach 1355= 1414 z
wyso-
kimi - w myśl zało\ep gotyku - wąskimi i bardzo przezroczystymi
oknami.
Madonna w aureoli promieni z okresu Durera zdobi sklepienie. Pod
czterema
Dwór cesarski w Akw izgr inic 57
szczytowymi baldachimami relikwiarza mariackiego z pozłacanego srebra
z 1236 roku królują obok Chrystusa i Marii, Karol Wielki i papie\
Leon III,
który dokonał koronacji Karolinga na ces irza w 800 roku.
Kanonizacji Karola zawdzięczamy jedno z najwspanialszych dzieł
póznego
średniowiecza reprezentujące najwy\szy poziom artystyczny, a
mianowicie
grobowiec cesarza, który znajduje się równie\ w prezbiterium kościoła
katedral-
nego. Zawiera on część doczesnych szczątków cesarza, które mają
charakter
relikwii. Czterysta lat po przyjęciu Karola w poczet świętych
wykonano
w Akwizgranie na zamówienie cesarza Barbarossy relikwiarz w kształcie
domu.
Ten wspaniały przedmiot zrobiony jest z pozłacanego srebra i
ozdobiony em iliÄ…
oraz drogimi kamieniami.
Przypuszcza się, \e zwłoki Karola Wielkiego mieściły się pierwotnie
w rzym-
skim sarkofagu, ustawionym równie\ w prezbiterium. Grobowiec z marmu-
ru kararyjskiego, pochodzÄ…cy z II wieku, ozdobiony jest bardzo
plastycz-
nymi figurami, które przedstawiają w helleńskim duchu porwanie
Prozerpi-
ny. Bóg świata podziemi Pluton uprowadza do siebie czterokonnym
zaprzÄ™-
giem córkę bogini Cerery. Saski cesarz Otto III polecił, jak ju\
wiemy,
otworzyć rzymski sarkofag i stwierdził, \e dane o wzroście Karola
(Å‚,92 m)
odpowiadały rzeczywistości. Natomiast przeniesienie szczątków
Karolinga
do nowego sarkofagu nastąpiło za czasów panowania Fryderyka II Hohen-
staufa.
Na czołowej stronie relik/wiarza, skierowanej ku zachodowi, widzimy
cesarza
pomiędzy Leonem III i arcybiskupem Turpinem, który za \ycia Karola
był
arcypasterzem Akwizgranu. Na obu bokach tego arcydzieła
póznośredniowiecz-
nego rzemiosła artystycznego umieszczono rzezbiarskie portrety
szesnastu
cesarzy rzymskich od Ludwika Pobo\nego a\ do Fryderyka II, za którego
czasów ukończono to dzieło. Temu ostatniemu chodziło o półączenie
idei
cesarskiej z chrześcijańską. śaden inny monarcha nie stworzył w tak
przekony-
wający sposób państwa opierającego się w równej mierze na
chrześcijańskich
i cesarskorzymskich podstawach.
Pamięć o Karolu Wielkim pozostała \ywa w kaplicy pałacowej jeszcze
w póznym średniowieczu. Wśród kamiennych tigur prezbiterium widać
obok
Marii i apostołów równie\ Karola Wielkiego. Spoziera on te\ na nas ze
zwor-
nika \ebrowego sklepienia prezbiterium, obok Leona III. Tu cesarz
ukazanyjest
z potę\ną brodą, podobny do Boga Ojca. Tak te\ wszedł on do
ikonografii i do
wyobra\eń pózniejszych czasów, takim widzimy go tak\e w barokowej
figurze
nad studnią znajdującą się przed akwizgrańskim ratuszem. Albrecht
Durer
namalował go po prostu jako wzorzec cesarskości w epoce wcią\ jeszcze
\ywej
świadomości jednolitego chrześcijańskiego imperium. Jednal( ten
przeładowany
ozdobami, zadbany i zacny Karol, daleki wszystkiemu, co pierwotne i
[ Pobierz całość w formacie PDF ]