[ Pobierz całość w formacie PDF ]
czają pojedyncze nieruchome obrazy. Po przeanalizowaniu funkcjonowania teleobecności w węższym i konwen-
cjonalnym znaczeniu jako fizycznej obecności w odległym środowisku,
Zastanówmy się nad innym przykładem teleobecności. Obraz
chciałbym teraz wrócić do bardziej ogólnego sensu teleobecności - komu-
na radarze uzyskiwany jest w wyniku skanowania otaczajÄ…cej prze-
nikacji w czasie rzeczywistym z fizycznie odległym miejscem. To znaczenie
strzeni raz na kilka sekund. Widzialna rzeczywistość zostaje zreduko-
obejmuje wszystkie teletechnologie - od telewizji, radia, faksu, telefonu
wana do pojedynczego punktu. Obraz radaru nie zawiera informacji
do hiperłączy i czatów internetowych. Chciałbym jeszcze raz zadać to samo
53
pytanie: co różni najnowsze technologie telekomunikacyjne od starych?
http://telegarden.aec.at
> Lev Manovich > www.waip.com.pl
272 1 język nowych mediów > operacje >
dystans do rzeczy zastanych"57. To poszanowanie dystansu powszech-
Odpowiadając na to pytanie, posłużę się zestawieniem argumentów
ne zarówno w naturalnej percepcji, jak i w malarstwie zostaje obalone
dwu najważniejszych teoretyków nowych i starych mediów - Waltera
przez nowe technologie masowej reprodukcji, szczególnie fotografię
Benjamina i Paula Virilia. Argumenty te pochodzą z dwu tekstów odle-
i film. Kamerzysta, którego Benjamin porównuje do chirurga, głębo-
głych od siebie o pół wieku - głośnego tekstu Benjamina Dzieło sztuki
ko wnika w tkankę rzeczywistości"58, wykonuje najazd kamery, żeby
w dobie reprodukcji technicznej54 i tekstu Virilia Big Optics (Wielka
wyłuskać przedmiot z łupiny"59. Dzięki swej niedawno odkrytej mo-
optyka)55. Obydwa teksty poświęcone są temu samemu zagadnieniu:
bilności, gloryfikowanej w takich filmach jak Człowiek z kamerą, ka-
zamętowi wywołanemu przez kulturowy artefakt - nowe technologie ko-
mera może być wszędzie, obdarzona nadludzkim wzrokiem może
munikacyjne (film w tekście Benjamina, telekomunikację w tekście Viri-
uzyskać powiększenie każdego obiektu. Te powiększenia, jak pisze
lio) w zastanych wzorcach ludzkiej percepcji, krótko mówiąc - interwen-
Benjamin, zaspokajają pragnienie mas, by rzeczy przybliżyć w aspek-
cji technologii w ludzkÄ… naturÄ™. Ale co to jest ludzka natura, co to jest
cie przestrzennym i ludzkim", by zawładnąć przedmiotem z jak naj-
technologia? Jak wyznaczyć między nimi granicę? Zarówno Benjamin,
bliższej odległości"60. Kiedy zdjęcia łączone są razem w kolorowym
jak i Virilio rozwiązują ten problem w ten sam sposób. Utożsamiają na-
czasopiśmie lub kronice filmowej, zarówno skala, jak i położenie po-
turę z przestrzennym dystansem między obserwatorem a tym, co obser-
szczególnych obiektów zostają unieważnione, odpowiadając w ten
wowane, technologiÄ™ zaÅ› traktujÄ… jako coÅ›, co ten dystans niweczy. Jak
sposób zapotrzebowaniu społeczeństwa masowego na powszechną
zobaczymy, założenia te prowadzą do interpretowania nowych technolo-
równość rzeczy.
gii ich czasów w bardzo podobny sposób.
Benjamin zaczyna od sławnej dziś koncepcji aury - unikalnej obecno-
Virilio, pisząc o telekomunikacji i teleobecności, chcąc zrozumieć
ści dzieła sztuki, obiektu historycznego bądz przyrodniczego. Może się
efekty ich oddziaływania, używa również koncepcji dystansu. Według
wydawać, że przedmiot powinien być dość blisko, jeżeli mamy dostrzec
Wilia technologie te unieważniają fizyczne odległości, obalają znane
jego aurÄ™, ale - paradoksalnie - Benjamin definiuje aurÄ™ jako niepowta-
wzorce percepcji, które leżą u podstaw naszej kultury i polityki. Virilio
rzalne zjawisko pewnej dali". Wypoczywając w letnie popołudnie, prze-
wprowadza terminy mała optyka" (Smali Optics) i wielka optyka"
suwać wzrokiem po wrzynającym się w horyzont górskim łańcuchu lub
(Big Optics) w celu podkreślenia, jak dramatyczna jest to przemiana.
po gałęzi, rzucającej na nas swój cień, to oddychać aurą tych gór, aurą tej
Mała optyka oparta jest na perspektywie geometrycznej wspólnej dla
gałęzi"56. Podobnie, jak pisze Benjamin, malarz zachowuje naturalny
ludzkiego wzroku, malarstwa i filmu. Polega ona na rozróżnieniu mię-
dzy planem bliskim i dalekim, między horyzontem i przedmiotem,
54 na tle którego jest on widoczny. Wielka optyka to elektroniczna trans-
Walter Benjamin, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, Janusz Sikorski (tłum. ),
[w:] Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty, Hubert Orfowski (red.), Wydawnictwo
misja informacji odbywajÄ…ca siÄ™ w czasie rzeczywistym, aktywna opty-
Poznańskie, Poznań 1996, s. 201-239.
55 ka czasu płynącego z prędkością światła".
Paul Virilio, Big Optics, [w:] On Justifying the Hypothetical NaturÄ™ of Art and the Non-
Identicałity within the Object Worłd, ed. Peter Weibel, Kolonia 1992. Virilio porusza
podobną tematykę również w innych tekstach, na przykład: Speed and Information:
Cyberspace Alarm!, [w:] CTHEORY, http://www.ctheory.net/text_file.asp?pick =72 5 8
Op. cit., s. 226.
oraz Open Sky, trans. Julie RosÄ™, Londyn, Verso, 1997.
5 9
Op. cit, s. 209.
56
Walter Benjamin, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, s. 208.
6 0
Op. cit., s. 209.
57
Op. cit, s. 226.
> Lev Manovich > www.waip.com.pl
274 I język nowych mediów > operacje > 275
W miarę wypierania małej optyki przez wielką optykę, zanikają ce-
odległości, a przybliżając wszystko w tym samym stopniu, niszczy aurę.
chy charakterystyczne dla ery małej optyki. Jeśli informacja z dowolne-
Virilio, pisząc pół wieku pózniej, przeprowadził ten podział zupełnie
go punktu może być przesyłana z tą samą prędkością, pojęcia zbliżenia
inaczej. Dla Benjamina film to ciągle obcy twór, dla Virilia natomiast
i oddalenia, horyzontu, odległości i przestrzeni przestają mieć jakiekol-
stał się on już częścią naszej ludzkiej natury i kontynuacją naszego
wiek znaczenie. Tak więc, jeżeli według Benjamina era przemysłowa
wzroku. Virilio zalicza ludzki wzrok, perspektywÄ™ renesansowÄ…, malar-
przenosiła każdy przedmiot poza jego naturalne otoczenie, według Vi-
stwo i film do małej optyki perspektywy geometrycznej, w odróżnieniu
rilia era postindustrialna eliminuje w ogóle pojęcie przestrzeni. Każdy
od wielkiej optyki natychmiastowej transmisji elektronicznej.
punkt na ziemi jest teraz - przynajmniej teoretycznie - dostępny w każ-
Virilio przyjmuje istnienie historycznej przerwy między filmem
dej chwili z każdego innego punktu na ziemi. W efekcie wielka optyka
i telekomunikacją, między małą optyką i wielką optyką. Można rów-
zamyka nas w klaustrofobicznym świecie pozbawionym głębi i horyzon-
nież odczytać przejście od pierwszej do drugiej w kategoriach ciągło-
tu, ziemia staje się naszym więzieniem.
ści - w tym celu trzeba użyć koncepcji modernizacji". Towarzyszy
Virilio chce, żebyśmy zauważyli stopniowe dekonstruowanie jej zamęt fizycznej przestrzeni i materii, a w tym procesie zostają
ziemskiego horyzontu (...) nieuchronnie prowadzÄ…ce do prymatu roz- uprzywilejowane wymienne i ruchome znaki, a nie pierwotne przed-
grywajÄ…cej siÄ™ w czasie rzeczywistym perspektywy falujÄ…cej optyki mioty i relacje. Zacytujmy historyka sztuki Jonathana Crary'ego (od-
nad linearną, geometryczną optyką Quattrocenta"61. Opłakuje destruk- wołującego się do Anty-Edypa Deleuze'a i Guattariego oraz Zarysu
cję odległości, geograficznego ogromu, bezkresnych przestrzeni gwa- krytyki ekonomii politycznej Marksa) Modernizacja to proces, w któ-
rantujących, że między wydarzeniem a naszą reakcją na nie upłynie rym kapitalizm wyrywa i wprawia w ruch to, co było mocno osa-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]