[ Pobierz całość w formacie PDF ]
chcę robić im przykrości".
- "Przez kłamstwo popełniłbym grzech, więc wolę się przyznać".
- "Dlatego przyznałbym się, bo rodzice i tak dowiedzieliby się o tym, a ja
naraziłbym się".
Jakkolwiek cała trójka dzieci, których wypowiedzi przytaczamy z dwóch
mo\liwości: przyznania się do dwójek i zatajenia dwójek wybrała tę samą, to
nasuwa się myśl, \e dzieci te mają całkiem odmienną motywację moralną. Pierwsze
przyznaje się, poniewa\ nie chce rodzicom sprawiać przykrości; drugie, bo lęka
się popełnienia grzechu; trzecie, bo nie chce się narazić na niezadowolenie
rodziców. Na podstawie poprzednio prowadzonych obserwacji stwierdziliśmy, \e
wymienione wy\ej uzasadnienia powtarzają się u dzieci szczególnie często.
Wyró\niliśmy przeto trzy zasadnicze typy motywacji moralnej, a mianowicie: motyw
niesprawiania przykrości, k t ó-rynazwaliśmy motywem altruistycz-ny m, motyw
przestrzegania nakazów Kościoła, dotyczący praktyk religijnych, który nazwaliśmy
r y tu a l i s t y c z-
KÅ‚amsfwo dzieci - 9 ]9 Q
nym i motyw wywiązywania się ze swoich obowiązków i zadośćuczynienia
oczekiwaniom przeło\onych, który nazwaliśmy motywem konformistycznym. W
zale\ności od tego, do której z tych motywacji wykazuje dziecko skłonność,
mo\emy mówić o odpowiednich postawach.
Aby ustalić, do jakiego typu postawy moralnej nale\y badane dziecko,
zamieściliśmy w ankiecie następujące pytanie:
Podkreśl, które z następujących postępków uwa\asz za złe.
1. Nie dotrzymać obietnicy przyjacielowi.
2. Nie pójść w niedzielę do kościoła.
3. Odpisywać zadanie w szkole.
4. Nie odmawiać pacierza.
5. Oczernić kolegę przed innymi.
6. Zbić kolegę słabszego od siebie.
7. Jeść mięso w dni postu (w piątki).
8. Udawać chorego, by nie pójść do szkoły.
A teraz napisz, które z tych postępków uwa\asz za najgorsze.
Za najgorszy uwa\am postępek nr ..., potem nr .-.., potem.....
Dzieci, które na 3 lub 2 pierwszych miejscach wybrały uczynki nr l, 5, 6 czyli
za najgorsze uwa\ały postępki, które krzywdziły innych nazwaliśmy a 1-t r u i s
t a m i, dzieci, które na 3 lub 2 pierwszych miejscach wybrały uczynki 2, 4, 7
będące przekroczeniami przykazań kościelnych katolickiego kościoła nazwaliśmy
rytualistami. Dzieci, które na 2 z trzech miejsc wybrały uczynki 3 i 8 będące
przekroczeniami obowiązków szkolnych, nazwaliśmy k o n-f o r m i s t a m i.
i
Jest rzeczą interesującą prześledzić, jaka orientacja
130
moralna jest szczególnie częsta u dzieci w tym wieku. Poni\szy wykres ilustruje
rozkład częstości poszczególnych postaw.
2ti RRR
18.7 RRA
70,8
9,7
8.2
Legenda: wybór altruisty czny A
(postępki nr l, 5, 6) wybór rytualistyczny R
(postępki nr 2, 4, 7) wybór konformistyczny K
(postępki nr 3, 8)
KKA
2.6
Porównanie częstości wyborów najgorszych uczynków na trzech pierwszych miejscach
Przyglądając się wykresowi łatwo zauwa\yć, \e postawa rytualistyczno-religijna
jest wśród polskich dzieci szczególnie częsta, natomiast postawa altruis-tyczna
występuje szczególnie rzadko. Oznacza to, \e w wychowaniu dzieci w tym wieku
kładą rodzice szczególny nacisk na przestrzeganie formalnych nakazów religii.
Jak okazało się w toku analizy, te niezbyt liczne dzieci, które nazwaliśmy
konsekwentnymi altruistami ró\nią się znacznie pod wieloma względami od innych
dzieci. Przyjrzyjmy się z kolei tym ró\nicom.
POSTAWA MORALNA DZIECKA A POGLDY NA KAAMSTWO
Analiza wypowiedzi rytualistów i altruistów na pytanie dotyczące dopuszczalności
kłamstwa w niektórych sytuacjach wykazała, \e wśród rytualistów znacznie więcej
jest takich dzieci, które uwa\ają, \e nigdy, w \adnym wypadku, nie nale\y
kłamać, a więc dzieci, które w pierwszym rozdziale nazwaliśmy ry-
131
gorystamł moralnymi. Grupa rygorystów zdradzała skłonność do dosłownego
rozumienia zakazu kłamstwa oraz do bezwzględnego przestrzegania go, niezale\nie
od skutków, jakie mogłoby to wywołać dla innych ludzi. Przypominamy, \e
rygoryści nawet w sytuacjach, w których zdrowy rozsądek i wzgląd na innych
nakazywał zatajenie prawdy, choćby na krótki czas (opowiadanie o Janku i chorej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]